सामुद्रिक शास्त्रमा पाउ रेखा

ज्योतिष शास्त्रमा मानिसको भूत, वर्तमान र भविष्यको सम्बन्धमा फलादेश गर्ने थुप्रै आधारहरु रहेका छन् । विभिन्न ज्योतिषीहरुले विभिन्न शास्त्र, सिद्धान्त र पद्धतिहरु अपनाएर त्यसैको आधारमा फलादेश गर्ने गर्दछन् । कसैले चिना टिप्पणी हेरेर, कसैले लक्षणहरु हेरेर त कसैले शरीरका विभिन्न अङ्ग प्रत्याङ्गहरुको आकार प्रकार आदिका अध्ययन गरेर त कसैले समुद्री शास्त्र अर्थात् हात खुट्टाका रेखाहरुको अध्ययन गरेर पनि फलादेश गर्दछन् । प्रायः ज्योतिषीहरुले हातको रेखाहरुको अध्ययन गरेर फलादेश एवम् विश्लेषण गर्दछन् । तर समुन्द्रिकशास्त्र अनुसार हातको साथै खुट्टाको पैतालामा भएका विभिन्न रेखाहरु, चिन्हहरु कोणहरु र त्यसका आकार प्रकार, गहिरो रेखा, हल्का, छोटा-लामा, काटिएका वा सिङ्गो एवं बाङ्गो खण्डित, आदिको अध्ययन गरेर पनि फलादेश गर्न सकिन्छ । सामान्यतया पुरुषहरुको गोडा लम्बाई छोटा र चौर्डाई मोटा हुने गर्दछन् । तर महिलाका गोडा त्यसको विपरीत लम्बाई बढी चौर्डाई कम हुन्छन् । सामान्यतया पुरुषहरुको खुट्टामा -पैताला) घडा, छाता, क्रिकोण, जौ, धनुवाण, माछा, शङ्ख, गाईको खुर आकार कमलको फूल, झण्डा मुग्दल, लहरा, पास, स्वस्तिक चिन्ह फलफूल चक्र आदि हुन्छन् भने त्यसमा पनि दाहिने खुट्टामा र बायाँ खुट्टामा पनि दायाँ पैतालमा चक्र, छाता, स्वस्तिक चिन्ह, झण्डा कलमको फूल आदि चिन्ह हुन्छन् भने बायाँ खुट्टामा माछा, शङ्ख, चक्र आदि हुने गर्दछन् । खासगरी कुनै पनि रेखा वा चिन्हहरु एक अर्काले काटिनु, खण्डित हुनु निर्धारित किसिमको नहुनु आदिलाई राम्रो मानिदैन । यी र यस्ता अन्य विभिन्न रेखा, विन्दु, चिन्हहरुको बारेमा विभिन्न विद्वानहरुले विभिन्न आधारमा अध्ययन, विश्लेषण गर्ने गर्दछन् । यस्ता विषयका कुराहरु अध्ययन गर्ने शास्त्रलाई सामुद्रिक शास्त्र भन्ने गरिएको छ । 
ज्योतिषशास्त्रका प्रकाण्ड विद्वान एवं शास्त्रकार आचार्य वराहमिहिरद्वारा रचिएको वृहत्संहितामा खुट्टा हातका रेखाहरु चिन्हहरु, थोपा, कोठीहरुको बारेमा सिद्धान्त ज्योतिष गणित ज्योतिष, फलित ज्योतिष, हस्तरेखा पाउ रेखा, लक्षणशास्त्र आदिको राम्रो विकास भइसकेको प्रतित हुन्छ । र समकालीन कवि, साहित्यकारहरुले पनि लक्षणशास्त्रको प्रयोग आफ्ना साहित्यिक कृतिहरुमा प्रयोग गरेको पाइन्छ । 
हातका हत्केलामा जस्तै खुट्टाका पैतालामा पनि विभिन्न किसिमका रेखा, चिन्हहरु हुन्छन् र हातका रेखाहरुबाट जस्तै पैतलाका रेखा, चिन्हहरुबाट पनि मानिसको भूत, वर्तमान र  भविष्यको बारेमा फलादेश गर्न सकिन्छ । खुट्टाका पैतालामा हुने रेखा वा चिन्हहरुको परिचय र त्यसबाट गरिने फलादेश -१) सौभाग्य रेखा - यो रेखा कर्ुर्कुच्चाबाट शुरु भई पैतालाको मध्यभाग हुँदै सिधामाझी औंलासम्म सिधा लामो हुन्छ । यस रेखालाई उर्ध्व रेखा पनि भनिन्छ । हातमा भएको भाग्य रेखाजस्तै यो पनि उत्तिकै महत्वपर्ूण्ा छ । यो रेखा जति लामो, गहिरो, प्रष्ट र अखण्डित हुन्छ, त्यति नै मानिस प्रतिष्ठित भाग्यमानी, सुखी हुन्छ, यो रेखा उच्च कुलमा भए उच्च अध्ययन, नेतामा भए सफल राजनीतिज्ञ, व्यापारीमा भए सफल व्यापारी र निम्न वर्गमा भए धन आर्जन, सुखी, समाजसेवी, परोपकारी हुनेछ । महिलामा यो रेखा भए सौभाग्यशाली हुनेछिन् । तर यदि यो रेखा टुटेको, अस्पष्ट काटिएको भए सो स्थान अनुसार जीवनमा उतार चढावहरु आउने गर्दछ । 
-२) र्सप रेखा - यदि उर्ध्व रेखा वा सोसँगै अर्का छोटो बाङ्गोटिङ्गो, खण्डित, अस्पष्ट र्सपको जस्तो आकार प्रकारको छ भने त्यस्तो रेखालाई र्सपरेखा भनिन्छ । यसको अर्थ ो जो व्यक्तिमा यस्ता रेखा छन् भने अभागी, निर्धन, कपटी, क्रोधी, धुमाएर कुरा गर्ने, अरुको रिस, डाहा गर्ने प्रवृत्तिका हुन्छन् । यस्ता मानिस दुःखी, अशान्त स्वभावका हुन्छन् । 
-३) स्वस्तिक रेखा - जुन मानिसको पैतालामा स्वस्तिक चिन्ह हन्छन्, त्यस्तो मानिस धार्मिक एवं आध्यात्मिक विचारका हुन्छन् र्रर् इश्वरप्रति निकै श्रद्धाभाव राख्दछन्, धार्मिक परोपकारी काममा लाग्ने हुन्छन् । त्यस्तै गज रेखा, भएका मानिसहरु उच्च सम्मान, राजसी मान सम्मान र स्थानमा रहेका हुन्छन् वा प्राप्त गर्दछन् । यस्ता मानिस बाहन प्रेमी, भ्रमणप्रिय सुखी आनन्दी जीवन बिताउने हुन्छन् । 
-४) समृद्ध रेखा- यो रेखा बायाँ पैतालाको औंलाहरुभन्दा तलपट्टी तेर्र्सो रहेको हुन्छ । यस्ता रेखा भएका मानिसहरु पनि धर्म, इमान्दार, परोपकारी, धनी हुन्छन् र प्रसिद्धि प्राप्त र्गे चाहना राख्दछन् । 
-५) कर्मठ रेखा- यो रेखा पैतलाका औलाहरुभन्दा केही तल छोटोछोटोतेर्र्सो परेर रहेको हुन्छ । यस्ता रेखावाला व्यक्ति कर्तव्य निष्ठ, सक्रिय एवं क्रियाशील हुन्छन् । आफ्नै पौरखमा बाँच्न र रमाउन चाहन्छन् । 
-६) स्वतन्त्र रेखा - कर्ुर्कुच्चामा रहेका छोटाछोटा रेखाहरुले सुखी गृहस्थ जीवनको संकेत गर्दछ । र यस्ता रेखाले वैवाहिक जीवनको सुखदुःख संकेत गर्दछ । प्रायः रेखाहरु निर्धारित किसिमको पाइदैन, जुन रेखा चिन्हहरु स्पष्ट राम्रा, गाढा हुन्छन् तिनले राम्रो संकेतहरु गर्दछन् भने अस्पष्ट रेखाहरुहरुले जीवन पनि अनिश्चित र अप्रष्टताको संकेत गर्दछन् । 
हाम्रो हातमा रहेको रेखा, चिन्ह, कोठीहरु जस्तै गोडाको पैतालामा पनि त्यस्ता रेखा, चिन्ह, कोठीहरु हुन्छन् । पुरुषको गोडामा कमलको फूल चक्र, भुमरी, झण्डा, जौ, रथ, मयूर आदि हुन्छन् । यस्ता शुभ चिन्हरुले सकारात्मक वा शुभकार्य, उन्नति, सुख, शान्ति, राम्रो भाग्यको प्रतिकको रुपमा लिइन्छ । दीपको चिन्ह भएमा कूलको कर्ीर्ति बढाउने हुन्छन् भने, गाईको खुरको चिन्ह भएका मानिस धार्मिक, दयावान, समाजसेवी, धनवान हुन्छन्, त्यस्तै माछा, कमल, शंख, एवं चक्र हुनेहरु पनि भाग्यमानी मानिन्छन् । त्यस्तै महिलाको खुट्टाको पैतालामा चक्र, झण्डा, छाता, फूल, आदि चिन्ह छ भने पनि सौभाग्यशाली भाग्यशाली, धन सुखी हुनेछ । र उच्च कूल घरानमा विवाह हुनेछ भने औंला फाटेका, रेखाहरु खण्डित कठपाउ भएका अप्रष्ट चिन्हहरु निर्धारित परिचयभन्दा लामा छोटा रेखाहरुले प्रायः मानिसको जीवनमा उतार-चढाव, निर्धनी, अभागी, दुःखी, पीडित हुने हुन्छन् । तर प्रायः मानिसले हातका रेखा, चिन्हहरु मात्र हेरेर फलादेश गर्दछन्, खुट्टाको रेखाहरु हर्ेर्दैनन् । तर पनि पैतालाका रेखाहरु चिन्हहरु, पाऊ पैताला, खुट्टाहरुको आकार प्रकार नरम, कडा, नङ, औंलाहरुको पनि रुप रंगहरुबाट पनि मानिसको जीवन सम्बन्धी विभिन्न घटनाहरु भूत, भविष्य र वर्तमानका कुराहरु सम्बन्धी फलादेश गर्ने प्रशस्त आधार हुनेछन् ।